Xin mời các bạn đọc bài chia sẻ của thầy Pháp Cơ, một giáo thọ của Làng Mai đang tu tập tại tu viện Lộc Uyển. Đọc bài thầy, bạn sẽ được trở về với tuổi thơ, sống lại những kỷ niệm đẹp, và cảm nhận sự ý thức trong cuộc sống hằng ngày.
Trở lại với tuổi thơ trong thiền hành
Sáng nay, khi tôi đi thiền hành theo hướng dẫn của thầy Pháp Dung, "Thở vào con bước hai bước. Thở ra con bước hai bước", tâm tôi dần trở nên lắng dịu. Tôi hướng tâm về hiện tại, tiếp xúc với thiên nhiên xung quanh tu viện Lộc Uyển - những vòm cây xanh mát, ánh nắng ấm, và hương thơm của hoa cỏ. Tâm thức tôi trở nên nhẹ nhàng, bình an và thoải mái. Tôi tiếp tục đem tâm thức này tiếp xúc với mọi thứ xung quanh, nhận thức rõ sự có mặt của đồng tu và thiên nhiên. Tôi cảm nhận mình là một phần của thiên nhiên, không cần phải cố gắng để thưởng thức nó, vì thiên nhiên bình yên và luôn hiện diện trong tâm tôi. Tôi tiếp tục đi và đột nhiên nhận ra rằng: đằng sau tôi là quá khứ đã qua, và trước mặt tôi là tương lai sắp tới. Nếu tương lai đẹp và sáng tỏ, thì quá khứ cũng sẽ đẹp và sáng tỏ. Như vậy, nếu chúng ta sống đẹp và sống có ý thức, quá khứ của chúng ta cũng sẽ đẹp và có ý thức về những kỷ niệm đẹp đó.
Bài học về chăn trâu
Tôi có một kỷ niệm về chăn trâu từ khi tôi còn nhỏ. Tôi sống ở nông thôn, và gia đình tôi nuôi đến 30 con trâu. Tôi là em bé chăm sóc mấy chục con trâu đó. Mỗi sáng, tôi thả chúng ra đồng để ăn cỏ và đảm bảo chúng không đi phá hoại mùa màng của người khác. Tôi phải luôn có mặt để chăm sóc đàn trâu. Tuy nhiên, việc chăn trâu khiến tôi không có thời gian học nhiều. Tại tuổi 13, tôi chỉ học đến lớp ba. Ở xã hội đó, người ta thường chê bai những người không biết chữ là "đồ chăn trâu".
Khi chăn trâu, tôi phải biết cách gom đàn trâu lại vì chúng có rất nhiều loại. Có con khi thả ra là chúng tìm đến lúa và phá hoại nơi khác. Có con lại không chịu đi và chỉ đứng yên một chỗ. Vì vậy, nhiệm vụ của người chăn trâu là gom đàn trâu lại bằng cách sử dụng cây lao gỗ dài và dây dài để kéo và buộc. Cần chọn một con trâu giỏi nhất để giữ đàn. Con trâu này nhanh nhất, mạnh nhất và giỏi nhất trong đàn.
Nhìn lại, tôi thấy lạ! Người ta thường chê bai người chăn trâu là ngu dốt, không biết chữ, nhưng lại dùng các từ Hán-Việt và chữ Nôm như "ven" và "cầm" trong nghề giữ trâu. Trở lại việc "ven" trâu: nếu tôi thấy có con trâu rời khỏi đàn, tôi thả con trâu "ven" để nó chạy đến trâu khác trở về. Khi trâu no, tôi phải biết gom đàn về một chỗ để nghỉ ngơi và để mình có thời gian vui chơi. Trâu có thể ăn suốt 5-6 tiếng mà tôi phải có mặt. Khi trâu ăn no, tôi phải tìm một chỗ trống để đàn trâu nghỉ ngơi, gọi là "láng". Đó là nơi trống trải, không có gì để trâu chạy theo. Lúc đó, trâu không còn làm phiền và tôi có thời gian chăm sóc đàn trâu.
Ngồi chơi với đàn trâu, tôi thấy chúng thường chơi với con hạc. Ở đồng trống thường có những con hạc đẹp, được người chăn trâu gọi là "cò trâu" vì chúng lớn hơn cò thông thường. Chúng thích sống trên những cánh đồng vắng vẻ. Khi đàn trâu đến đây, hai con vật này thường chơi đùa với nhau. Người chăn trâu cũng thường ca hát vui chơi hoặc bắt chước điệu hát của con hạc. Con hạc hát rất hay và múa rất đẹp. Con trâu thường nằm nhai cỏ và con hạc lại đến gần để ăn, chơi và múa. Con hạc kêu "Rờ rờ r r r r, rờ cốc, rờ cốc. Rờ rờ r r r r, rờ cốc, rờ cốc". Đó là âm thanh con hạc phát ra khi múa. Con hạc hát rất hay và tôi cũng thích nhái giọng của con!
Trong những giờ trâu nghỉ ngơi, tôi thường học. Có câu tục ngữ: "Khi trâu tắm ao làng, ta ôn lại vần xuôi..." Nghĩa là chỉ khi đàn trâu nghỉ ngơi, tôi mới có thời gian ôn lại những gì tôi đã học. Người chăn trâu phải biết khi nào trâu no và không đói. Tôi nhìn hông trâu để biết. Khi hông trâu còn lõm xuống, trâu chưa no. Khi hông trâu đầy tròn lên, trâu đã ăn no. Nếu tôi lùa trâu về khi chúng chưa no, tôi sẽ bị trâu chạy theo. Tôi phải tìm chỗ trống để trâu nghỉ ngơi, gọi là "láng". Khi có thời gian rảnh, tôi hát các bài ca vui chơi. Tôi thấy hạnh phúc khi có những bài ca như vậy để hát trong những giờ nghỉ ngơi. Tôi cảm thấy người chăn trâu rất hạnh phúc khi có những bài hát để thưởng thức trong những khoảnh khắc quý giá của cuộc sống.
Đôi khi, tôi cũng nhìn thấy hình ảnh con hạc và con trâu trong lòng mình. Người đạo lão thích con hạc, tượng trưng cho sự cao quý và vắng vẻ. Còn người tu thiền đạo Bụt thích con trâu, tượng trưng cho sự chăm chỉ và không chạy loạn. Trong trái tim tôi, cũng có con hạc và con trâu. Đôi khi, tôi chăm sóc cả hai cùng một lúc. Tôi phải giữ con trâu tâm của mình không chạy và không làm phiền. Để làm điều đó, tôi cần chánh niệm. Chánh niệm giúp tôi ôm được những tâm hành đang chạy loạn và giúp tôi giữ được sự bình an trong tâm.
Tôi cũng có dây giữ con trâu tâm của mình, đó là chánh niệm. Chánh niệm giúp tôi giữ được tâm thức và chăm sóc con trâu tâm của mình. Khi tâm hành của tôi phát khởi lên và chạy ra ngoài phạm vi của chánh niệm, tôi phải nhận biết ngay lập tức và sử dụng chánh niệm để ôm ấp và gom lại những tâm hành đó. Vấn đề còn lại là làm thế nào để tôi phát khởi chánh niệm kịp thời. Một phương cách mà thầy Pháp Dung chỉ dạy là thiền hành, theo dõi bước chân và hơi thở. Đó là cách tạo ra năng lượng chánh niệm để tôi có thể chăm sóc tâm thức của mình. Khi người chăn trâu không có con trâu giỏi, không có cách nào gom lại đàn trâu. Tôi cần thời gian để phát khởi chánh niệm. Người chăn trâu thường lùa đàn trâu ra chỗ đồng trống để chúng có thể ăn cỏ và tôi có thể nghỉ ngơi. Tâm thức tôi cũng cần thời gian để nghỉ ngơi; tôi cần đưa tâm thức tôi đến một không gian trống, nơi tôi có thể nghỉ ngơi và thư giãn. Khi đó, tôi có thể phát khởi chánh niệm trong tâm thức và chăm sóc đàn trâu lộn xộn trong tâm.
...(còn tiếp)